HAZÂİNU’S-SA’ÂDÂT’TA ÇOCUĞUN HASTALIKLARDAN KORUNMA VE TEDAVİSİNE YÖNELİK GELENEKSEL TIP UYGULAMALARI
Author :
Abstract
İnsanın hastalıklarla mücadelesi ve bu hastalıklardan kurtulma maksatlı sağaltma çabaları insanlık tarihi kadar eskidir. Halk hekimliği, geleneksel tıp, alternatif tıp gibi farklı isimlerle adlandırılan bu uygulamalar hastalıklardan korunmaya veya hastalıkları tedavi etmeye yöneliktir. Bu doğrultuda Türk diliyle de pek çok eser kaleme alınmıştır. 1460 yılında Eşref b. Muhammed tarafından yazılan Hazâinu’s-Sa’âdât sağlığın korunması ve tedavisine yönelik uygulamaları içeren bir tıp metnidir. Eser sadece yetişkinlere yönelik olmayıp çocuk sağlığını korumaya ve çocuğu tedavi etmeye yönelik uygulamaları da içerir. Bu doğrultuda çocuğun anne karnına düşmesinden başlanarak yetişkinlik dönemine kadar hem sağlığı korumaya hem hastalıkları tedavi etmeye yönelik uygulamalar eserde yer alır. Sağlığı korumaya yönelik uygulamalar doğum öncesinde çocuğun sağlığını korumak için annenin sağlığını korumaya, doğumdan sonra ise çocuk emiyorsa anneye, emmiyorsa çocuğun kendisine yöneliktir.
Eserde hastalıkların tedavi edilme yöntemleri arasında, hayvansal veya bitkisel çeşitli terkiplerin anneye veya çocuğa ağız yoluyla verilerek, yakı haline getirilip rahatsız olan yere sürülerek kullanıldığı görülür. Bunun dışında çeşitli yağlarla rahatsız olan bölgelerin ovulması yoluyla ve az miktarda da madensel kökenli ürünleri kullanarak hasta sağaltılmaya çalışılır. Eserdeki pek çok uygulamanın günümüzdeki halk hekimliğinde de benzer şekilde kullanılıyor oluşu 15. yüzyılda yazılmış bir tıp metninin günümüze kadarki geçerliliğini göstermesi
Keywords
Abstract
Efforts to fight and heal diseases are as old as human history. These practices, which are named with different names such as folk medicine, traditional medicine, alternative medicine are intended to prevent or treat diseases. Many works have been written on this subject in the Turkish language. Hazâinu’s-Sa’âdât, written by Eşref b. Muhammed in 1460, is a medical text containing practices for the protection and treatment of health. The work is not only aimed at adults also includes practices aimed at protecting child health and treating the child. For this reason, it takes part in both health protection and treatment practices from pregnancy to adulthood. This practices are aimed at protecting the health of the mother in order to protect the health of the child before birth. After the birth if the child is suckling it is directed to the mother, if not to the child to himself/herself.
Various animal or herbal preparations are used among the methods of treating diseases in the work. This preparations are given to the mother or child by mouth or as a cream. In addition the patient is tried to be healed by rubbing the disturbed areas with various oils and by using minerals. The use of many practices in the work in a similar way to today is important in terms of showing the validity of a medical text written in the 15th century.
Keywords
- Acıduman, Ahmet-Önder İlgili (2012). "XVIII. Yüzyılda Osmanlı Tıbbında Çocuk Hastalıkları İle İlgili Bir Bölüm İçeren Önemli Bir Türkçe Eser: Nüzhetü’l-Ebdân Fî Tercemet-i Gâyeti’l-İtkân", Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, C 55, S 2, s. 110-125.
- Aça, Mehmet (2001). "Türk Halk Geleneğindeki Doğum Sonrası Uygulamalara Bir Örnek: 'Tuzlama'", Millî Folklor, S 52, Yıl: 13, s. 93-100.
- Bilir, Şule (1975). Ana ve Çocuk Sağlığı. İstanbul: Alkım Kitapçılık Yayıncılık.
- Boratav, Pertev Naili (2015). 100 Soruda Türk Folkloru. Ankara: Bilge Su Yayıncılık.
- Çelen, Raziye ve Fatma Taş Arslan (2018). "Bebeklerde Diş Çıkarma Süreci ve Bu Süreçte Karşılaşılan Sorunlara Yönelik Uygulamalar", Güncel Pediatri Dergisi, C 16, S 2, s. 181-186.
- Çocuk Cerrahi Hastalıkları ve Tedavi Yöntemleri, (25.09.2019). (https://www.baskenthastaneleri.com/uploads/images/adana/cocuk_cerrahi.pdf).
- Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, Çocuk Hastalıkları (2015). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara. (Erişim Tarihi: 25.09.2019). (http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller/%C3%87ocuk%20Hasta l%C4%B1klar%C4%B1.pdf).
- Çocuklarda Göbek Fıtığı (2019). (Erişim Tarihi: 25.09.2019). https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/cocuklarda-gobek-fitigi/#genel-tanitim.
- Çocukta Nefes Darlığı, (Erişim Tarihi: 20.09.2019), (https://www.florence.com.tr/cocukta- nefes-darligi).
- Emzirme Rehberi, (Erişim Tarihi: 22.09.2019). http://gaziemzirmedestekmerkezi.gazi.edu.tr/posts/view/title/emzirme-rehberi138613?siteUri=gaziemzirmedestekmerkezi.
- Gabain, A. Von (1988). Eski Türkçenin Grameri, (Çev. Mehmet Akalın), Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
- Giniş, T., Doğru, M., Özmen S., Bostancı, İ. (2010). "Çocuklarda Öksürük", Çocuk Dergisi, C 10, S 3, s. 110-115.
- İlhan, Nadir (2009). Hazâinu’s-Sa’âdât (İnceleme-Metin-Dizin Sözlük). Malatya: Öz Serhat Yay.
- Koç, Hüseyin (2002). Bitkilerle Sağlıklı Yaşam. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yay.
- Muslu, Gonca Karayağız-Candan Öztürk (2008). "Tamamlayıcı Ve Alternatif Tedaviler Ve Çocuklarda Kullanımı", Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, C 51, S 1, s. 62-67.
- Oğuz, Burhan (2005). Türkiye Halkının Kültür Kökenleri, Teknikleri, Müesseseleri, İnanç ve Adetleri 5, Halk Eczacılık ve Sağaltma Teknikleri, İstanbul: Anadolu Aydınlatma Yayınları Vakfı Yay.
- Özer, E. A., İşeri, B., Aydın, Y., Tellioğlu, M., Sözen, G., Bakiler, Ali R. (2003). "Süt Çocukluğu Döneminde Uyku Bozuklukları", Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, C 13, S 3, s. 171-175.
- Özçelik, Nurşen Adak (2015). Sağlık Sosyolojisi, Kadın ve Kentleşme, Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Rektal Prolapsus, (Erişim Tarihi: 22.09.2019), https://drhuseyinkilincaslan.com/rektal- prolapsus/.
- Sağlık Hizmetleri, Bebek Bakımı (2016). Ankara: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Saygılı, O., Dai, A., Koçluk, Y., Mete, A. (2010). "Konjenital Katarakt", Gaziantep Tıp Dergisi, C 16, S 3, s. 6-8.
- Sever, Mustafa (2015). "Folk Medicine, Folk Healing", Akademik Bakış Dergisi, C 9, S 17, s. 181-192.
- Sucu, İkbal (1988). "Ege Bölgesi Halk İlaçları", Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Ankara: 23-25 Kasım 1988, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, s. 211-220.
- Şahin, Hatice (2007). "Câmi‘ü’l-Fürs Örneğinde XVI. Yüzyıl Bitki İsimleri", Turkish Studies, Volume 2/2 Spring, s. 570-602.
