Author :
Abstract
Carl Gustav Jung’un arketipsel sembolizm kuramı, kolektif bilinçdışının yansımaları olarak nitelendirilen arketipler üzerine kurulmuştur. Arketipler, ilkel imgeler ya da söylence motiflerinden oluşurlar. Bu nedenle ruhun yapısını ve ilkel insanın düşünüşünü, semboller aracılığıyla anlatan mit, masal, efsane vb. sözlü anlatım türlerinde sıklıkla yer alırlar. Jung’un insanlığın “birleşme/bireyleşme süreci”ni anlatan arketipsel sembolizm kuramı ile kahramanlarının erginleşme süreçlerinin anlatıldığı masallar arasında sıkı bir ilişki vardır. Bireyin değil, toplumun bilgeliğini yansıtan masallar, halkın psikolojisi, ruhu, sosyolojisi, ahlakı vb. konulara dair pek çok bilgiyi barındırırlar. Buradan hareketle halk masallarını çözümleme çalışmalarının, bir nevi kolektif bilinçdışının arketiplerini çözümlemeye benzediği söylenebilir. Bu çalışma, Kırşehir’den derlenen Keçeli Kız adlı masalı, arketipsel sembolizm yöntemiyle açıklayarak çözümlemek amacıyla kaleme alınmıştır. Bu amaçla, masalın kolektif bilinçdışında saklanarak günümüze ulaştırılan arketipleri, gün yüzüne çıkarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca, masalda sembol dilinin ardına gizlenmiş karanlıklar, çözümlenerek aydınlatılmaya çalışılmıştır. Yapılan arketipsel çözümleme denemesinde, Jung’un yazılarında en sık vurguladığı dört arketip, “persona”, “gölge”, “anima” ve “animus” üzerinde durulmuştur. İncelemenin sıralaması, bilinçdışında en kolay tespit edilen arketipten en zor tespit edilene doğru yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda ise masaldaki arketiplerin olumlu ve olumsuz yönleri açıklanarak, toplumsal ve kültürel veriler elde edilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Carl Gustav Jung's theory of archetypal symbolism is established based on the archetypes characterized as reflections of the collective unconscious. Archetypes consist of primitive images or myth motifs. For this reason, they frequently exist in verbal narratives such as myths, fairy tales, legends, etc. that describe the structure of the soul and the thought of the primitive human through symbols. There is a close relationship between Jung's theory of archetypal symbolism, which tells about the "unification/individuation process" of humanity, and the fairy tales, which tells about the maturity process of their heroes. Fairy tales that reflect the wisdom of the society, not the individual, contain a lot of information about subjects such as the psychology, spirit, sociology and morality of the people. From this point of view, it can be said that the analysis of folk tales is similar to analyzing the archetypes of the collective unconscious. The aim of this study is to explain and analyze the fairy tale called “Keçeli Kız”, compiled from Kırşehir, by using archetypal symbolism method. For this purpose, archetypes that have been stored in the collective unconscious of the fairy tale have been tried to be revealed. In addition, the darkness hidden behind the symbol language in the fairy tale has been tried to be resolved and enlightened. During the study of archetypal analysis, four archetypes, “persona”, “shadow”, “anima” and “animus”, which Jung emphasized frequently in his writings, have been emphasized. The sequence of the study is from the most easily detected archetype in the unconscious to the most difficult one. As the conclusion of the study, it has been tried to obtain social and cultural data by explaining the positive and negative aspects of the archetypes in the fairy tale.
Keywords
- Aktaş, Gamze (2013). “Feminist Söylemler Bağlamında Kadın Kimliği: Erkek Egemen Bir Toplumda Kadın Olmak”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 30, S. 1, s. 53-72.
- Budak, Selçuk (2009). Psikoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Burger, Jerry M. (2016). Kişilik -Psikoloji Biliminin İnsan Doğasına Dair Söyledikleri-, (Çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- Çakır, Sabri (2012). “Türkiye’de Evli Kadınlar Ekseninde Evlilik/Aile Algısı Ve Boşanma Olgusu”, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi, 26. Kitap, (Hzl. Hayrettin Ökçesiz, Gülriz Uygur, Saim Üye) İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları, s. 75-99.
- Doğan, Oğuz (2020). Bitlis'ten Derlenen Efsanelerin Psiko-Sosyal ve Arketipsel Tahlili, Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Dökmen, Üstün (1983). “Pinokyo’nun Arketipler ve Anababa-Çocuk İlişkileri Açısından İncelenmesi”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. 16, S. 2, s. 381-395.
- Ege, Fatih (2013). “Namert ile Cömert Masalı’nın Arketipsel Sembolizm Açısından İncelenmesi”, Bilim ve Kültür - Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, S. 1, s. 3643.
- Ege, Fatih (2015). Arketipsel Sembolizm Bağlamında Kuzeydoğu Anadolu Masallarının Analizi, Doktora Tezi, Ardahan: Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Fordham, Frieda (1983). Jung Psikolojisinin Ana Hatları, (Çev. Aslan Yalçıner) İstanbul: Say Yayınları.
- Gökeri, A. İpek. (1979). Arketiplere Dayanan Yeni Bir İnceleme Yönteminin Tanıtılarak İngiliz ve Türk Edebiyatında Bazı Romans ve Epik Niteliğinde Yapıtlara Uygulanması, Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi.
- İlhan, M. Emir (2018). Kültürel Bellek Sözlü Kültürden Yazılı Kültüre Hatırlama, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
- Jacobi, Jolande (2002). C. G. Jung Psikolojisi, (Çev. Mehmet Arap), İstanbul: Barış İlhan Yayınevi.
- Jung, Carl Gustav (2006). Jung’dan Seçme Yazılar, (Der. Anthony Storr - Çev. Levent Özşar), Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
- Jung, Carl Gustav (2010). “Ortak Bilinçaltı”, Batı’ya Yön Veren Metinler –IV- Moderniteye Doğru Kaotik Modern Dünya (1800-1970), (Hzl. Alev Alatlı), s. 1622-1626, İstanbul: İlke Eğitim ve Sağlık Vakfı Yayınları.
- Jung, Carl Gustav (2017). Dört Arketip, (Çev. Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis
- Jung, Carl Gustav (2019). Dönüşüm Sembolleri, (Çev. Firuzan Gürbüz Gerhold), İstanbul: Alfa Yayınları.
- Kanter, M. Fatih (2005).“Dede Korkut Hikâyelerinin Arketipsel Sembolizm Yöntemiyle Çözümlenmesi”. Arayışlar İnsan Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Y.7, S.14, s. 131 138.
- Kaplan, Essin (2010). Anadolu Türk Halk Masallarında Kılık Değiştirme, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kazaz, Nalan (2016). “Jung’ın Arketip Nitelendirmesi Açısından Gazellerin Psikolojik Analizi (Necati ve Fuzuli ‘Gayri’ Redifli Gazelleri)”, Hikmet, S. 28, s. 40-53.
- Köksal, Hasan (2000). “Türk Kültüründe Vasiyet Geleneği”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, S. 4 (2), s. 289-299.
- Korkmaz, Ramazan (2015). Yazınsal Okumalar, İstanbul: Kesit Yayınları.
- Leblebici, Merve (2019) Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Şiirlerinin Arketipsel Eleştiri Yöntemiyle Tahlili, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Örnek, Sedat Veyis (1971). Etnoloji Sözlüğü, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
- Özgül, Şengül (2019). Emine Işınsu’nun Romanlarında Yolculuk Arketipi, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Pearson, Carol S. (2016), İçimizdeki Kahraman, İstanbul: Akaşa Yayınları.
- Pelister, Tuğçe Gözde (2017). Arketipsel Eleştiri Bağlamında Tiyatro Metinlerinde Gölge Arketipinin İncelenmesi, Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
- Sarıçiçek, Mümtaz (2013), Modern Kahramanın Mitolojik Yolculuğu-Metin Tahlilleri Arketipsel İnceleme, Kayseri: Tezmer Yayınları.
- Seçen Uzunkaya, Hilal Kübra (2017). Türkiye’de Boşanma Ve Eş Kaybı Bağlamında Dul Kadın Algısı, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Sezen, Lütfi (2005). “Türkiye’de Evlenme Biçimleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Prof. Dr. Şinasi Tekin Özel Sayısı, S. 27, s. 185-195.
- Talianova, Mariia (2015). Türk ve Rus Halk Masallarında Kadın Arketipinin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
- Tekay, Ayşe Begüm (2019). Carl Gustav Jung’un Anne Arketipi Bağlamında Sanatçı İncelemesi (Canan, Mehmet Aksoy, İlk İmgeler Sergisi), Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Torun, Damla (2019). Anlatıma Dayalı Türlerde Anne Arketipi, Yüksek Lisans Tezi, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Yavuzer, Mehmet Şahin (2019). İkinci Yeni Şiirine Arketipsel Sembolizm Açısından Bir Yaklaşım, Doktora Tezi, Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler
- Yılmaz, F. Begüm (2018). “Carl Gustav Jung’un Arketipleri Bağlamında ‘Persil, Magnum ve Eti Canga’ Reklam Filmlerinin Çözümlemeleri”, Halkla İlişkiler ve Reklam Çalışmaları E-Dergisi, C. 1, S.1, s.98-114.
- Yılmaz, Meltem (2019). Kırşehir’den Derlenen Masalların Kohlberg’in Zihinsel Ahlaki Gelişim Kuramına Göre incelenmesi, Doktora Tezi, Kırşehir: Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- KK.1: Gülbahar Kombıçak, 1960, İkinci Sınıftan Terk, Ev Hanımı, Kırşehir, Görüşme Tarihi: 08. 03. 2018.
- KK. 2: Hüsne Yılmaz, d.1930-ö.2013, Tahsili Yok, Ev Hanımı, Kırşehir, Görüşme Tarihi: 17.06.2008.
- KK. 3: Mevlüt Gökbayrak, 1946, İlkokul, Çiftçi, Seyfe Köyü / Mucur / Kırşehir, Görüşme Tarihi: 14.03.2017.
