Author:
Abstract
Türkçe, tarihin farklı dönemlerinde değişik coğrafyalarda medeniyetler inşa etmiş köklü bir dildir. Dünyanın farklı bölgelerinde kültür, edebiyat ve bilim dili olarak kullanılan Türkçenin en çok gelişme gösterdiği yerlerin başında Anadolu gelmektedir. Anadolu’da 11. yüzyıldan itibaren Oğuz lehçesine dayalı olarak oluşturulan yazı diliyle çok zengin bir kültür, edebiyat ve bilim külliyatı oluşturulmuştur. Dönemin başında daha ziyade tercüme eserler ortaya konulurken zamanla orijinal eserler de kaleme alınmıştır. Oğuz Türkçesinin ikinci dönemi olarak kabul edilen Osmalı Türkçesi Dönemi’nde de sayısız tercüme ve telif eser ortaya konmuştur. Bu eserlerin içerisinde kıyafetnamelerin önemli bir yeri vardır.
Kıyafet; el, ayak, göz, kulak gibi uzuvlarından ve dış görünüşünden hareketle insanın iç dünyasını, karakterini anlamaya çalışan bilim dalıdır. Kıyafetname ise dış görünüşünden yola çıkarak insanın iç dünyasına ve ahlak anlayışına dair hükümler çıkarmayı öğreten manzum ya da mensur eserdir.
Türkler, İslâmiyet’i kabul ettikten sonra kıyafet ilmine ilgi duymuş, hayatın pek çok alanında bu ilimden faydalanmıştır. Özellikle yöneticilerin memur ve asker seçiminde kıyafet ilminin verilerine riayet etmesi telif ve tercüme pek çok kıyafetnamenin kaleme alınmasını sağlamıştır.
Osmanlı Dönemi kıyafetnameleri geniş halk kitlelerine hitaben, bilgi vermek amacıyla düzenlendikleri için nispeten sade bir dille kaleme alınmışlardır. Sanat kaygısı taşımayan bu eserler yazıldıkları dönemin dil ve imla özelliklerini çok iyi yansıtmaktadır. Bu çalışmada öncelikle Osmanlı Dönemi kıyafetnameleri hakkında bilgi verilmiş ardından yazıldığı dönemin dil ve imla özelliklerini çok iyi yansıtan Terceme-i Kıyâfet-nâme adlı eserin ses ve şekil bilgisi ile imla özellikleri ortaya konmuştur. Çalışma sırasında elde edilen dil ve imla verileri dönemin ölçünlü diliyle karşılaştırılmış ve farklı olan unsurlar belirlenmiştir.
Keywords
Abstract
The science of kıyafet is a branch of science that tries to understand the inner world and character of a person from the appearance of limbs such as height, skin, eyes and hands. Scientific kıyafet is the knowledge of making judgements from person's face and outer appearance about his inner qualities, and his inner life.After accepting Islam, Turks were interested in scientific kıyafet and abided by the rules set out by this science in many areas of their life. In the state administration, when it was necessary to provide personnel to the palace, they paid attention to the physical appearance while choosing slaves and concubines. The interest of the palace in this matter caused the kıyafetname to be written. In this study, the work named Terceme-i Kıyâfet-nâme, which was copied by Seyyid Salih in the 19th century, will be introduced and the data obtained about the grammatical elements that are encountered in the text and dominant in the period will be presented. Since the copying date of the text coincides with the last period of Classical Ottoman Turkish, traces of the Turkish used in that period will be sought.