Author :
Abstract
Bu çalışmada incelemekte olduğumuz metin 17. yy’ın ilk çeyreğine ait, Osmanlı Türkçesinin dil özelliklerini gösteren ve Afrikalılar hakkındaki bazı düşüncelere cevap verme ihtiyacına binaen Ali b. Abdurrauf el-Habeşî tarafından kaleme alınmış bir yazma eserdir. Elimizde tek nüshası bulunan eser, 240 varaktan oluşmakta ve her sayfasında 17 satır bulunmakta olup süslü ve yer yer secili cümle yapıları ihtiva etmektedir. Basit cümlelerle birlikte birbirine bağlaçlarla bağlanmış cümleler de oldukça fazla sayıdadır. Metinde cümlelerin bir diğer bağlanma şekli ise ortak cümle ögeleri, ortak şahıs/kip ekleri ile anlam ilişkisidir. Ayrıca her ne kadar çok iyi bir eğitim almış olsa da müellifin ana dilinin Türkçe olmamasının izleri de cümle yapılarında yer yer hissedilmektedir.
Makale, söz konusu eserin cümle türlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda yüklemin türüne göre, yüklemin yerine göre ve anlamına göre cümlelerin yanı sıra cümlelerin bağlanma şekilleri de incelenecektir. Hacimli bir metin olması sebebiyle çalışma esnasında metnin başından, ortasından ve sonundan olmak üzere üç eşit parçadan bir inceleme alanı oluşturularak buradan elde edilen 721 cümle üzerinden incelemeler yapılacaktır.
Keywords
Abstract
The text in this study belongs to the first quarter of the 17th century, showing the linguistic characteristics of Ottoman Turkish and due to the need to respond to some thoughts about Africans, Ali b. The manuscript was written by Abdurrauf el-Habeşî. The work, which is a single copy, consists of 240 sheets and has 17 lines on each page, and includes ornamented and partly selected sentence structures. Along with simple sentences, sentences linked with conjunctions are also quite numerous. Another way of connecting sentences is the meaning relationship with common person/mood suffixes and common sentence items. In addition, although he has received a very good education, the traces of the author's non-Turkish language can be felt in sentence structures.
The research is aimed at identifying sentence types of the work. In this article will be examined sentences according to the type, the place and meaning of the predicate, and the way sentences are connected as well. Since this is a lengthy text, the research area will be created from three equal parts, from the beginning, to the middle and the end of the text, and more than 721 sentences from his text will be examined.
Keywords
- Altındağ, Ü. (1994). Dârüssaâde Maddesi, İslam Ansiklopedisi içinde (9. Cilt, s. 1-3). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Delice, H. İ. (2012). Türkçe Söz Dizimi. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
- İlhan, N., Kabadayı, C. (2017). Türk Dilinde Olumsuzluk. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Kabadayı, C. (2020). Alî b. ‘abd er-ra'ûf el-habeşî Râfi'u'l-gubûş fî Fezâ'ili'l-hubûş (Giriş-İnceleme- Metin-Dizin). Kırşehir: Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
- Karaağaç, G. (2012). Türkçenin Söz Dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Karahan, L. (2010). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Önler, Z. (2007). Tarihsel Metinlerde Kim ve Kaçan Kim Bağlaçlı Cümle Türü. Uluslar arası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi, İstanbul 27-28 Ağustos 2007.
- Tezcan, B. (2012). Karanlığı Dağıtmak: Molla Ali’nin Yaşamı ve Eserleri Işığında 17. Yüzyıl Başlarında Osmanlı İmparatorluğu’nda ‘Irk’ Siyaseti. Osmanlı Dünyasında Kimlik ve Kimlik Oluşumu Norman Itzkowitz Armağanı, Der. Baki Tezcan - Karl K. Barbır, Z. N. Yelçe (Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 91-116.
