Author :
Abstract
Her kültür iklimi içinde bulunduğu medeniyet dairesinin zenginliklerinden istifade eder. Türk kültürü de farklı toplumların güzel sanatlar alanındaki zenginliklerinden yararlanmıştır. Özellikle doğu kültürüyle etkileşim halinde olan Türk insanı kültürel anlamda alışveriş içinde bulunmuştur. Kültürel ürünlerin başında da edebî eserler gelmektedir. Kelîle ve Dimne, Tûtînâme, Sinbadnâme, Mantıku’t- Tayr, Bin Bir Gece Masalları gibi kaynak eserler yazılı ve sözlü edebiyatımızda yeni ürünlerin ortaya çıkmasına zemin hazırlamış ya da üretim bağlamında içerik zenginliğine katkı sağlamışlardır. Bu eserlerden biri de Firdevsî’nin destanî şekil, mitik karakterler, efsanevi anlatılar, masalımsı hayaller ve tarihî bilgilerle yazmış olduğu Şehnâme’dir. Fars edebiyatının abidevi eseri olan Şehnâme, edebî muhitlerde yaşatılmış, hatta kendine has icra ortamının oluşmasına, icracıların ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Türk edebiyatı, özellikle de Türk halk edebiyatı için farklı açılardan incelenmesi gerektiği düşünülen Şehnâme içindeki efsanelerin tespit edilmesi üzerine bir çalışma yapılmıştır. Necati Lugal tarafından Türkiye Türkçesine aktarılan kısımdaki efsaneler tespit edilerek muhteva açısından incelenip tasnif edilmeye çalışılmıştır. Okuma yapılırken notlar alınmış; oluşum, değişim ve dönüşüm temelli anlatılar efsane olarak kabul edilerek tespit edilmiştir. Tespit yapıldıktan sonra her bir efsaneye numara verilmek suretiyle kısa özetleri yazılmıştır. Özetler sonrası efsaneler tarihî nitelik taşıyanlar, olağanüstü kişiler, varlıklar ve güçler ve zor durumdan kurtulma şeklinde üç ana başlıkta değerlendirilmiştir. Ana başlıklar daha sonra efsanenin içeriğine göre alt başlıklara ayrılmış ve efsane numaralarıyla birlikte verilmiştir. Son olarak efsanelerin konuları zenginlik bakımından irdelenmiş ve müracaat eserlerine de başvurularak açıklama yapılmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Every cultural climate benefits from the richness of the civilization circle it is in. Turkish culture has also benefited from the richness of different societies in the field of fine arts. Especially, Turkish people, who are in interaction with eastern culture, have been in a cultural exchange. Literary works are at the forefront of cultural products. Source works such as Kelile and Dimne, Tutinâme, Sinbadnâme, Mantıku't-Tayr, Thousand and One Nights Tales paved the way for the emergence of new products in our written and oral literature or contributed to the richness of content in the context of production. One of these works is the Şehnâme, written by Firdevsî with epic form, mythical characters, legendary narratives, fairy-tale dreams and historical information. Şehnâme, which is the monumental work of Persian literature, was kept alive in literary circles and even contributed to the formation of its own performance environment and the emergence of performers. A study has been made on the determination of the legends in the Şehnâme, which is thought to be examined from different perspectives for Turkish literature, especially Turkish folk literature. The legends in the part transferred to Turkey Turkish by Necati Lugal were determined and tried to be analyzed and classified in terms of content. While reading, notes were taken and narratives based on formation, change, and transformation were accepted as legends and detected. After the determination was made, short summaries were written by giving numbers to each legend. After the summaries, the legends were evaluated under three main headings as historical ones, extraordinary persons, beings and powers, and getting out of a difficult situation. The main titles are then divided into sub-titles according to the content of the legend and given with the legend numbers. Finally, the subjects of the legends were examined in terms of richness and an explanation was tried to be made by referring to the reference works.
Keywords
- Aça, Mehmet (2011). Kaynaklar, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, (Ed. Öcal Oğuz), s. 93-128, Ankara: Grafiker Yayınları.
- Ateş, Ahmet (1954). Şehnâme’nin Yazılış Tarihi ve Firdevsî’nin Sultan Mahmud’a Yazdığı Hicviye Meselesi Hakkında, Belleten, XVIII/70 (1954), s. 159-168.
- Bozkurt, Nebi (2005). Mihrican, TDV İslâm Ansiklopedisi, C 30, s. 30-38, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Çobanoğlu, Özkul (2003), Türk Dünyası Epik Destan Geleneği, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ergun, Metin (1998). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Eliade, Mircea (2005). Dinler Tarihi İnançlar ve İbadetlerin Morfolojsi, (Çev. Mustafa Ünal), Konya: Serhat Kitabevi.
- Firdevsî (2009), Şahnâme, (Çev. Necati Lugal), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Gündüz, Şinasi (2007). Mecusilik, Yaşayan Dünya Dinleri, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı
- İnan, Abdülkadir (2006). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
- Kowalski, Tadeusz (2008). Şehname’de Türkler, (Çev. Harun Güngör), Türk Bodun Bilimi Araştırmaları. İstanbul: Kum Saati Yayınları.
- Kurnaz, Cemal (1998). Hümâ, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.18, s. 478.
- Ong, Walter J. (2012). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. İstanbul: Metis Yayınları.
- Sakaoğlu Saim (1980). Anadolu-Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
- Pala, İskender (1999). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Yayınevi.
- Reıchl, Karl (2011). Türk Boylarının Destanları, (Çev. Metin Ekici), Ankara: Türk Dil Kurumu
- Sanders, Barry (2010). Öküzün A’sı –Elektronik Çağda Yazılı Kültürün Çöküşü ve Şiddetin Yükselişi-, (Çev. Şehnaz Tahir), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Şişman, Bekir-Kuzubaş, Muhammet (2007). Mitik, Destanî, Masalsı, Efsanevi, ve Tarihî Unsurlar Açısından Şehnâme’nin Türk Kültür ve Edebiyatına Etkileri, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Ülken, Hilmi Ziya (1997). Uyanış Devirlerin Tercümenin Rolü, İstanbul: Ülken Yayınları.
