Author :
Abstract
Kelimelerin köklerini, geçirdiği evreleri araştıran etimoloji; kelimelerin ait olduğu dilin, gelişim sürecine ve tarihine ışık tutar. Bir kelimenin etimolojisinin sağlıklı bir biçimde yapılabilmesi için semantik, morfolojik ve fonetik kıstaslar, tarihi kıstaslarla da desteklenmelidir. Bu çalışmada Türkiye’de her gün en az birkaç kez kullanılan, ’küçük yaştaki oğlan veya kız’’ anlamına gelen çocuk kelimesi incelenmiştir. Sözcük, etimolojik sözlüklerde ‘’domuz yavrusu’’ olarak geçer. Evlatlarına verdiği değerle bilinen Türklerin, bilhassa İslamiyet’in kabulünden sonra murdar buldukları domuzla çocuklarına hitap etmesi son derece şaşırtıcıdır. Bu çalışmada; Orhun Abideleri, Kutadgu Bilig, Divanü Lügati’t-Türk, Divan-ı Hikmet gibi önemli edebî eserlerimizdeki çocuk kelimesi yerine kullanılan kelimeler incelenmiştir. İnceleme sırasında çocuk kelimesinin ilk kez Divanü Lügati’t-Türk’te geçtiği ve anlamının ‘’domuz yavrusu’’ olarak verildiği görülür. Önemli edebî eserlerimiz incelendikten sonra Çağdaş Türk Lehçelerinde çocuk kelimesi yerine kullanılan kelimeler araştırılmıştır. Çağdaş Türk Lehçelerinde çocuk yerine açi, bala, pala, ogo, oğlan, yaş gibi kelimelerin kullanıldığı görülür. Anadolu ağızlarında çocuk anlamında kullanılan diğer sözcükler Türkiye’de Halk Dilinden Derleme Sözlüğü’nde taranmıştır. Etimoloji ile ilgilenen birçok araştırmacı, Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lügati’t-Türk’teki kelimeyle açıklamasını baz alarak kelimenin domuz yavrusu anlamında olduğunu kabullenir. Bazı araştırmacılar ise çocuk kelimesinin domuz yavrusuyla alakasının olamayacağı düşüncesiyle bu kelimenin Türkçe bir kelime olduğunu düşünür ve kelimenin kökenine dair farklı fikirler beyan eder.
Keywords
Abstract
Etymology investigating the roots and stages of words; sheds light on the development process and history of the language to which the words belong. Semantic, morphological, and phonetic criteria should be supported with historical criteria to make a healthy etymology of a word. In this study, we used at least several times every day in Turkey, 'underage boy or girl' word, which means the child is examined. The word is referred to as "piglet" in etymological dictionaries. It is extremely surprising that Turks, who are known for their value to their children, address their children with pigs, which they find impure, especially after the adoption of Islam. In this study; The words used in place of the word child in our important literary works such as Orhun Inscriptions, Kutadgu Bilig, Divanü Lügati't-Türk, Divan-ı Hikmet were examined. During the examination, it is seen that the word child is mentioned for the first time in Divanü Lügati't-Türk and its meaning is given as "piglet".
After examining our important literary works, the words used instead of the word child in Contemporary Turkish Dialects were investigated.
It is seen that words such as aghi, honey, pala, ogo, boy, and age are used instead of child in Modern Turkish Dialects.Other words used in the children's sense of Anatolia mouth is scanned in the dictionary of the People's Assembly Language in Turkey. Many researchers who are interested in etymology accept that the word means piglet, based on Kaşgarlı Mahmud's explanation in Divanü Lugati't-Turk. Some researchers, on the other hand, think that the word child cannot have anything to do with piglets and that this word is a Turkish word and express different opinions about the origin of the word.
Keywords
- Adamovıć, Milan- Merhan, Aziz (Erişim tarihi: 19.01.2021). Türkçedeki Çocuk Sözü Gerçekten ‘Domuz Yavrusu’ Mu Demek?, https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkbilig/issue/52798/697155, Türkbitig, Yıl 2008, S. 15, s.3-7.
- Aksan, Doğan (2006). Anlambilim: Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara: Engin Yayınevi.
- Aksan, Doğan (2004). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: TDK Yayınları.
- Aktunç, Hulki (1998). Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü, İstanbul: YKY.
- Atmaca, Emine (2011). Eski Oğuz Türkçesinden Türkiye Türkçesine Söz varlığındaki Değişmeler ve Anlam Olayları, Doktora Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Aydemir, Hakan (2018). “Çocuk” Sözcüğünün Etimolojisi Üzerine. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (12), s. 1-18.
- Ayverdi, İlhan (2006). Misalli Büyük Türkçe Sözlük (Kubbealtı Lugati), Cilt 1 (A-G), İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı Yayıncılık.
- Clauson, Sir Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish, Oxford At the Clarendon Pres.
- Çağatay, Saadet (Erişim tarihi: 19.01.2021). Türkçede Çocuk Kavramı, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/630517, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, C. 25, Sayı 1977 s.1-16.
- Çakmak, Serkan (2019). Atebetü’l-Hakâyık (İnceleme- Tenkitli Metin- Tıpkıbasım), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları: 115.
- Demirci, Kerim (2013). Türkoloji İçin Dilbilim, Ankara: Anı Yayıncılık.
- Dilçin, Cem (2009). Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: TDK.
- Eker, Süer (2016). Çağdaş Türk Dili, Ankara: Grafiker Yayınları.
- Ercilasun, Ahmet -Akkoyunlu, Ziyat (2014). Kâşgarlı Mahmud – Dîvânû Lugâti’t-Türk Giriş- MetinÇeviri-Notlar-Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Eren, Hasan (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara.
- Ergin, Muharrem (2013). Orhun Âbideleri. 47. Baskı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Eyuboğlu, İsmet Zeki (2004). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, İstanbul: Sosyal Yayınları.
- Güngör, Okan Celal (2016). Türkçede Çocukla İlgili Söz Varlığı, Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kononov, Andrey Nikolayeviç (Erişim tarihi: 02.05.2021). İsimlerin ve Sıfatların Küçültme Şekilleri ve Söz Yapımı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/issue/38320/443661, Türk Dili ve Araştırmaları Yıllığı Belleten, Yıl 1968, C. 16, s. 81-88.
- Lii, Yong Song (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları, Çev: Mehmet Ölmez. İstanbul: Simurg Yayınları.
- Mıandoab, Nasrin Zabeti (Erişim tarihi: 01.05.2021). Türk dilinde küçültme kavramı ve küçültme ekleri: (modern Oğuz lehçeleri ile karşılaştırmalı bir inceleme). https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkoloji/issue/43307/526628, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 2018.
- Nişanyan, Sevan (2007). Sözlerin Soyağacı. Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü. İstanbul: Adam
- Ölmez, Mehmet (Erişim tarihi: 29.06.2021). Eski Uygurca İkilemeler Üzerine, https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/issue/36565/415085, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Yıl 2017, C. 65, Sayı 2, s. 243 – 311.
- Özkul, Ali (2016). Türkçe Sözlük'te Anlam İyileşmesi ve Anlam Kötüleşmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Sakaoğlu, Saim (2000). Türk Ad Bilimi. Ankara: TDK Yayınları.
- Stachowski, Marek (2009). Yeniden Türkçe Çocuk Sözcüğünün Kökeni Üzerine, Türkbilig, 2009/17: 124-132. (Çeviren: Faruk Gökçe).
- Toprak, Funda (Erişim tarihi: 29.06.2021). Harezm Türkçesinde İkilemeler, https://dergipark.org.tr/tr/pub/egetdid/issue/34467/380879, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Yıl 2005, C. 5, S. 2, s. 277 – 292.
- TDK (1968). Türkiye’de Halk Dilinden Derleme Sözlüğü. 2 (B). Ankara.
- TDK (1968). Türkiye’de Halk Dilinden Derleme Sözlüğü. 3 (C-Ç). Ankara.
- TDK (1968). Türkiye’de Halk Dilinden Derleme Sözlüğü. 11 (U). Ankara.
- TDK (1965). Türkiye’de Halk Dilinden Derleme Sözlüğü. 2 (B). Ankara.
